ئێمە کاردەکەین بۆ بنیادنانی داهاتوویەکی باشتر

پانتایی هاوڕێی منداڵ پڕۆژەیەکی ساڵانە بوو کە لەلایەن یونیسێفەوە پارەی بۆ دابینکرابوو. ئەم پڕۆژەیە لە 10/7/2016 دەستی پێکردووە و لە 10/7/2017 کۆتایی هاتووە. ئامانجی پڕۆژەکە دابینکردنی پاڵپشتیی دەروونی کۆمەڵایەتی بوو بۆ منداڵانی پەنابەر و ئاوارە ناوخۆییەکانی تەمەن ٥-١٧ ساڵ لە ئاشتی/کەمپی عەربەت، بەرزنجە/کەمپی شارباژێڕ، کەمپی تازەدێ/کەلار و ناوچەی پیرەمەگرون. هەروەها کارکردن بۆ بەهێزکردنی پێوەرەکانی خێزان و کۆمەڵگا لە پاراستنی منداڵان لە ڕێگەی بەڕێوەبردنی کەیس و بڵاوکردنەوەی هۆشیاری.

منداڵان لە پانتایی هاوڕێی منداڵ بەشدارییان لە چالاکییە وەرزشییەکانی ڕۆژانەی وەک مۆسیقا، هونەر، کاری دەستی، شانۆ و چالاکییە وەرزشییەکان دەکرد. لە ڕێگەی ئەم چالاکییانەوە توێژەرانی کۆمەڵایەتی پیشەیی توانیان ئەو منداڵانە دەستنیشان بکەن کە پێویستیان بە پشتیوانی دەروونی، کۆمەڵایەتی، دارایی یان پزیشکی هەیە. کۆی گشتی سودمەندان لە نیوەی دووەمی پڕۆژەکەدا ٢٠ هەزار و ٣١٤ منداڵ بووە و ژمارەی ئەو منداڵانەی کە چاودێری بەدواداچوونیان بۆ کراوە بۆ کێشە و پاڵپشتیەکانیان ٦٩٦ منداڵ بووە.

پڕۆژەی هێڵی فریاگوزاری بۆ منداڵان / 116 یەکێکە لە پڕۆژە گرنگەکانی وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی، بەو پێیەی بە هاوکاری هەندێک لە کۆمپانیاکانی پەیوەندییەکان و KSC جێبەجێ دەکرێت. ئەم پڕۆژەیە خزمەتگوزاری و ڕێنماییە دەروونی و کۆمەڵایەتی و پەروەردەیی و ڕەفتارییەکان بۆ منداڵان دابین دەکات، هەروەها گوێگرتن لە کێشەکانی منداڵان، بەتایبەتی منداڵانی پەراوێزخراو یان منداڵان کە پێویستیان بە بیستنی کێشەکانیان هەیە و ناتوانن گوزارشتیان لێبکەن. واتە منداڵان دەتوانن لە ڕێگەی پەیوەندییەکی تەلەفۆنی بێبەرامبەرەوە داوای هاوکاری بکەن لە هێڵی فریاکەوتنی منداڵان / 116 بۆ ئەوەی خزمەتگوزاری دەروونی و کۆمەڵایەتی و ڕێنماییەکانیان سەبارەت بە کێشەکانیان پێشکەش بکەن.

لە هەنگاوێکی گەورەدا بۆ بەهێزکردنی توانای گەنجان لە هەرێمی کوردستان، منداڵپارێزی کوردستان نوێترین پڕۆژەی خۆی ڕادەگەیەنێت بە ناونیشانی دەستپێشخەری میزۆپۆتامیا: سیاسەتی کۆمەڵایەتی و چاکسازی لەلایەن گەنجانەوە. پڕۆژەکە لە ڕێکەوتی ١ شوباتی ٢٠٢٥ ەوە دەستی پێکردووە و لە ١٥ ئابی ٢٠٢٥ کۆتایی دێت. ئامانج لەم دەستپێشخەرییە گەیاندنی دەنگی گەنجانە و پەرەدانە بە تواناکانیان بۆ ئەنجامدانی گۆڕانکاری کاریگەر و پێویست لە یاسا و ڕێسا کۆمەڵایەتییەکاندا.

پڕۆژەکە کارێکی هاوبەشی هەریەک لە ڕێکخراوی منداڵپارێزی کوردستان و ڕێکخراوی منداڵپارێزی جیهانییە، لەلایەن ئاژانسی گەشەپێدانی نێودەوڵەتی دانیمارک(DANIDA) پاڵپشتی دارایی بۆ دابیندەکرێت و ئامانج لێی ئەنجامدانی چاکسازی

کورتەیەک دەربارەی پڕۆژەکە

پڕۆژەی دەستپێشخەری میزۆپۆتامیا لە سێ قۆناغی سەرەکی پێکدێت کە پەرەدەدەن بە سەرکردایەتی گەنجان و چاکسازی درێژخایەن لە بواری سیاسەتی کۆمەڵایەتی.

١- ڕاهێنان و گەشەپێدانی تواناکانی گەنجان

زنجیرەیەک لە ڕاهێنان ئەنجامدەدرێت دەربارەی بابەتەکانی داکۆکی کردن و حوکمڕانی و بودجەی گشتی دەوڵەت لە سەرجەم پارێزگاکان. وانەکان کارامەیی و کەرەستەی پێویست دابین دەکەن بۆ گەنجان تا بتوانن یاساکان دابڕێژن و کاریگەرییان هەبێت لەسەر بڕیاردەران.

 ٢-  توێژینەوە و پەرەپێدانی یاساکان

لەم قۆناغەدا گەنجانی بەشداربوو دابەشدەکرێن بەسەر چەند گروپێکدا بۆ ئەوەی  توێژینەوە بکەن لە سەر چەند پرسێکی کۆمەڵایەتی پەیوەندیدار، لە کۆتاییدا کاتێک توێژینەوەکانیان ئەنجامدا  داواکاری پێشکەش دەکەن بۆ ئەنجامدانی  چاکسازی لە سیاسەتەکاندا لەسەر ئاستی ناوچەیی و نیشتمانی.

٣-  یاسا دانان و داکۆکی کردن بە سەرکردایەتی گەنجان

بەشداربووان هەڵمەتی بانگەشە بە شێوازی ئۆنلاین و ڕاستەوخۆ ئەنجامدەدەن بۆ چاکسازی کردن لە چەند پرسێکی کۆمەڵایەتی، ئامانج لەم چالاکییە گەیاندنی دەنگ و بیروڕای گەنجانە بۆ چاکسازی کردن و گۆڕانکاری کردن لە یاساکاندا.

دەرئەنجام و کاریگەرییەکانی پڕۆژەکە

-          گەنجێک هەڵدەبژێردرێت بۆ ئەوەی ببێتە ئەندام  لە لیژنەی باڵای پاراستنی مافەکانی منداڵ لە سەر ئاستی وەزارەت، ئەمەش بۆ ئەوەی گەنجان بتوانن کاریگەرییەکی ڕاستەوخۆیان هەبێت لەسەر یاسا و ڕێسا و بڕیارەکان.

-          پلاتفۆرمێکی دیجیتاڵی تایبەت بە گەنجان دادەمەزرێندرێت، کە دەبێتە تۆڕێکی پەیوەندی بۆ گەنجان لە سەرانسەری  هەرێمی کوردستان، کە دەکرێت دوای تەواوبوونی پڕۆژەکەش گەنجانی دیکە سوودی لێوەربگرن.

-          تۆڕێکی داکۆکی کردنی درێژخایەن دادەمەزرێنرێت کە لەلایەن گەنجانەوە بەڕێوەدەبرێت و کاریگەری دەبێت لەسەر یاسا و ڕێسا حکومییەکان کە پەیوەندییان هەیە بە چەند پرسێکی کۆمەڵایەتییەوە، بەتایبەت ئەو یاسایانەی تایبەتن بە مافەکانی منداڵان و خۆشگوزەرانیان.  

ڕێکخراوی منداڵپارێزی کوردستان لە ڕێگەی دابینکردنی پارە بۆ نەشتەرگەری و ئەو چارەسەرانەی تێچوویان زۆرە، پاڵپشتی دارایی پێشکەش بە خێزانە کەمدەرامەتەکان دەکات. ئێمە یارمەتی خێزانەکان دەدەین بۆ دەستنیشانکردنی چارەسەری پێویست، و ئەگەر چاودێری پزیشکی لە ناوخۆدا بەردەست نەبوو، ئێمە یان هەوڵدەدەین خۆمان دەستمان بە یارمەتی یان چارەسەر لە دەرەوەی وڵات بگات، یان خێزانەکان ڕەوانەی دامەزراوە و کلینیکەکانی دەرەوەی وڵات دەکەین. بە هەر دوو ڕێگاکە، ئێمە یارمەتیدەر دەبین بۆ ڕێکخستنی ئەو پارەیەی کە پێویستە بە هاوکاری لەگەڵ حکومەتە بیانییەکان یان ڕێکخراوە ناحکومییەکان. جگە لەوەش، KSC ساڵانە چەند جارێک تیمی پزیشکی تایبەتی بیانی بانگهێشت دەکات نەک تەنها بۆ ئەنجامدانی ئەو نەشتەرگەریانەی کە هێشتا لە کلینیکەکانی ناوخۆدا ئەنجام نەدراون، بەڵکو بۆ ئەنجامدانی ڕاهێنان و وۆرک شۆپ بۆ پزیشکە ناوخۆییەکانی کوردستان.

بەشداربە لەگەڵمان لە بەرەنگاربوونەوەی دیاردەی بەکارهێنانی ماددەی هۆشبەر لە ڕێگەی هەڵمەتی هۆشیاری "بەڵێ بۆ ژیان، نەخێر بۆ ماددەی هۆشبەر"

ئالودەبوون بە ماددەی ھۆشبەر یەكێكە لە گەورەترین كێشەكانی كە ڕووبەڕوی گەنجان دەبێتەوە لە سەرانسەری عێراق وهەرێمی كوردستان . ئەرکی حكومەتە کە ڕێوشوێنی پێویست بگرێتەبەر بۆ سنورداركردنی دیاردەی بازرگانی كردن بە ماددەی ھۆشبەر، بەڵام سەرەڕای ئەم ھەوڵانە هەڵمەتەکانی ھۆشیاری باشترین ڕێگان بۆ كەمكردنەوەی دیاردەكە.

 ڕێکخراوی منداڵپارێزی کوردستان هەڵمەتێکی هۆشیاری بە ناونیشانی بەڵێ بۆ ژیان، نەخێر بۆ ماددەی هۆشبەر ڕاگەیاند بۆ دورخستنەوەی گەنجان و نەوجەوانان لە مەترسییەکانی بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان. وەک دەستپێکی هەڵمەتەکە ماراسۆنێکی بۆ هەمووان ئەنجامدا لە ڕێکەوتی ٩/٣/٢٠٢٤ لە شاری سلێمانی.

 وە هەروەها لەبەردەوامی چالاکییەکانی ئەم هەڵمەتەدا چەندین کۆبوونەوە، پانێل، سیمینار ئەنجامدەدرێن و هەروەها ٢ سپۆتی تەلەفیزیۆنی بەرهەمهێنراوە بۆ پەخشکردن لە کەناڵ و تۆڕەکۆمەڵیەتییەکان بۆ ئەوەی پەیامی هەڵمەتەکە بگاتە زۆرترین گەنج.

ئامانجی هەڵمەتەکە :

·         بڵاوکردنەوەی هۆشیاری : ئاگادارکردنەوەی گەنجان و کۆمەڵگە دەربارەی هەموو لێکەوتە چاوەڕوانکراوەکانی بەکارهێنانی ماددەی هۆشبەر لە لایەنی تەندروستی، کۆمەڵگا و یاسایی، و هۆشیارکردنەوەی گەنجان بۆ ڕەتکردنەوەی ماددەی هۆشبەرە نایاساییەکان.

·         هاندان بۆ بەشداری کردن: هاندانی لایەنە حکومی و نا حکومی و میدیاکان و لایەنە یاساییەکانە بۆ بەشداری کردن  و جەختکردنەوە لەسەر سوودی هەوڵ و ماندووبوونی پێشوەختە بۆ هۆشیارکرردنەوەی کۆمەڵگە دەربارەی دیاردەی بەکارهێنانی ماددەی هۆشبەر و گرتنەبەری ڕێوشوێنی خۆپارێزی.

·         بەهێزکردنی گەنجان: دابینکردنی زانیاری و لێهاتوویی و سەرچاوەی پێویست بۆ گەنجان بۆ ئەوەی ببنە ڕاهۆزی گۆڕانکاری لە کۆمەڵگاکانیاندا، داکۆکیکردن لە دەستپێشخەرییەکانی خۆپاراستن لە ماددە هۆشبەرەکان و گەیاندنی دەنگیان لە درێژەی هەڵمەتەکەدا.

یارمەتیدانی منداڵان و خێزانەکانیان بۆ چارەسەرکردنی ئەو کێشانەی کە ڕووبەڕوویان دەبێتەوە، هەمیشە پاڵنەر بووە بۆ KSC بۆ فراوانکردنی چالاکییەکانی. هاوتەریب لەگەڵ ئەم ئەرکە، KSC لە ئێستادا دڵخۆشە بە ڕاگەیاندنی لەدایکبوونی پرۆژەیەکی نوێی KSC بە ناوی ARA بە واتای هیوا، ئامانجی سەرەکی ئەو کەرتە هێنانەدی هیوایە بۆ منداڵانی تووشبوو بە شێرپەنجە و خێزانەکانیان. KSC پشتگیری دەروونی، کۆمەڵایەتی و دارایی بۆ منداڵانی تووشبوو بە شێرپەنجە و خێزانەکانیان دابین دەکات.

1- هۆشیاری خەڵکی گشتی لەسەر شێرپەنجەی منداڵان و چۆنیەتی مامەڵەکردن لەگەڵیدا بەرزدەکەینەوە.

2- ژینگەیەکی چاکبوونەوە بۆ ئەو منداڵانە دابین دەکەین کە چارەسەری شێرپەنجەیان بۆ دەکرێت.

3- کاردەکەین بۆ زوو دەستنیشانکردنی نەخۆشی و چارەسەری پزیشکی باشتر.

خێزانەکانمان دەپارێزین: بەیەکەوە بۆ داهاتوویەکی سەلامەت

گەنجان لە سەرانسەری عێراق گیرۆدەی مەترسیەكانی خراپ بەكارھێنانی ئامێرەكانی پەیوەندی كردن و تۆڕەكۆمەڵایەتییەكانن. بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشەیە و بڵاوكردنەوەی ھۆشیاری ڕێكخراوی منداڵپاریزی كوردستان ھەڵمەتی " خێزانەكانمان دەپارێزین" ڕادەگەیەنێت.

هەڵمەتی هۆشیاری خێزانەکانمان دەپارێزێن کارێکی هاوبەشی نێوان هەریەک لە بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی  توندوتیژی دژی ئافرەتان و خێزان/سلێمانی و دەزگای میدیایی کوردسات و ڕێکخراوی منداڵپارێزی کوردستانە، کە بۆ ماوەی ٦ مانگ بەردەوام دەبێت لە شار و شارۆچکەکانی هەرێمی کوردستاندا.

هەڵمەتەکە لە ناوچەکانی چەمچەماڵ، کەلار، دەربەندیخان، خانەقین، کۆیە، هەڵەبجە، پێنجوێن، چوارتا، ڕانیە، قەڵادزێ ئەنجام دەدرێت.

ئامانجی هەڵمەتەکە:

    هۆشیارکردنەوەی تاکی خێزان و گەنجان و نەوجەوانانە لە زیانەکانی خراپ بەکارهێنانی ئامێرەکانی پەیوەندی کردن

  ڕوونکردنەوەی ئاکار و زیانەکانی خراپ بەکارهێنانی ئامێرەکانی پەیوەندی کردن و بەرەنگاربوونەوەی تووندوتیژی خێزان وە هۆشیارکردنەوەی گەنجەکانمان تاوەکو  وریاتر بن لە کاتی بەکارهێنانی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان و ئامێرە ئەلیکترۆنییەکان.

هەڵمەتەکە ئەم چالاکیانە لەخۆ دەگرێت:

1.نمایشکردنی کورتە فیلمی حەوت و نیو کە بەرهەمی هاوبەشی هەریەک لە دەزگای میدیایی کوردسات و  بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی  توندوتیژی دژی ئافرەتان و خێزانی سلێمانییە وە منداڵپارێزی کوردستان لە سەنتەرەکانی چالاکی گەنجانی منداڵپارێزی کوردستان پێشکەشی گەنجان و خوێندکارانی خوێندگە و زانکۆ و پەیمانگاکانی دەکات.

2.ئەنجامدانی سیمینار و گفتوگۆی کراوە

3.دابەشکردنی نامیلکەی زانیاریی هۆشداری بۆ ناساندنی یاسای ژمارەی ٦ی ساڵی ٢٠٠٨ کە بریتییە لە یاسای قەدەغە کردنی خراپ بەکارهێنانی ئامێرەکانی پەیوەندی کردنە.

سەنتەرەکانی چالاکیی گەنجانی KSC خولی ڕاهێنانی پیشەیی پێشکەش دەکەن بۆ یارمەتیدانی گەنجان لە ڕێگەی دابینکردن و پەرەپێدانی ئەو لێهاتووییانەی کە پێویستن بۆ بەدەستهێنانی کار.

لە مانگی ئەیلولی 2015، KSC سەنتەرێکی نوێی چاکسازی بۆ منداڵانی خاوەن پێداویستی تایبەتی پەروەردەیی لە ڕاپەڕین- سلێمانی دامەزراند، کە یەکەم سەنتەرە لەو جۆرە لەگەڵ تیمێکی تایبەتمەند لە فیزیۆتراپیست و چارەسەرکەری قسەکردن و چارەسەری پیشەیی، وەرگرتنی 218 منداڵ کە تووشی ئۆتیزم، داون سیندرۆم، ADHD بوون ، نەخۆشی داون و نەخۆشی لاوازکەر. سەنتەرەکە کۆبوونەوە و سیمیناری بەردەوامی دایکان و باوکان ئەنجام دەدات بۆ ئاگادارکردنەوە و پەروەردەکردنی کۆمەڵگەی ناوخۆیی لەسەر بەڕێوەبردنی منداڵی خاوەن پێداویستی تایبەت و سەنتەرەکە لەگەڵ قوتابخانەی بیرکردنەوەی مۆنتیسۆری بەڕێوەدەچێت، هانی منداڵان دەدات بۆ فێربوونی ئەو لێهاتووییانەی کە پێویستن بۆ ژیانێکی سەربەخۆ و تێکەڵبوون بە قوتابخانە و کۆمەڵگا.

زۆرجار بەو کارە پێناسە دەکرێت کە منداڵان لە منداڵی و توانا و کەرامەتیان بێبەش دەکات و زیانبەخشە بۆ گەشەکردنی جەستەیی و دەروونی.

منداڵی ئیشکەر ئاماژەیە بۆ کارێک کە: لە ڕووی دەروونی، جەستەیی، کۆمەڵایەتی یان ئەخلاقیەوە مەترسیدارە و زیانی بۆ منداڵان هەیە قەدەغەکردنی کارکردنی منداڵانی خوار تەمەنی ١٥ ساڵ، بەپێی مادەی ٢٤ی یاسای چاودێری نەوجەوانان.

ئامانجی ئەم پڕۆژەیە ڕێگریکردنە لە کارکردنی منداڵان کە تەمەنیان لە خوار ١٥ ساڵەوەیە و لەژێر چاودێری خێزانەکانیاندا نین.